Sách lý luận, chính trị - Vũ khí sắc bén trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, lý luận của Đảng và Nhà nước

Trong bối cảnh hiện nay, nhận thức sâu sắc hơn vai trò quan trọng của sách lý luận, chính trị và công tác xuất bản sách lý luận, chính trị trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; đề xuất các định hướng, giải pháp nhằm đổi mới công tác xuất bản sách lý luận, chính trị theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả và sát hợp với thực tiễn mới của đất nước là một trong những yêu cầu, nhiệm vụ cốt yếu của công tác chính trị, tư tưởng. Trong đó, một định hướng quan trọng hàng đầu là phát huy hơn nữa vai trò to lớn của các nhà xuất bản lý luận chính trị trong bối cảnh mới, với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật là nòng cốt.  

GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, Bí thư Trung ương Đảng, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương phát biểu Đề dẫn tại Hội thảo khoa học quốc gia “Sách lý luận, chính trị với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, ngày 03/12/2020

Là người sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện Đảng ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm tới việc giáo dục lý luận chính trị cho các thế hệ người Việt Nam yêu nước. Người đã từng chỉ dạy: “Không có lý luận cách mệnh, thì không có cách mệnh vận động... Chỉ có theo lý luận cách mệnh tiền phong, đảng cách mệnh mới làm nổi trách nhiệm cách mệnh tiền phong”1; “Lý luận như cái kim chỉ nam, nó chỉ phương hướng cho chúng ta trong công việc thực tế. Không có lý luận thì lúng túng như nhắm mắt mà đi”2.

Với nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng của sách lý luận, chính trị và công tác xuất bản sách lý luận, chính trị, ngay từ rất sớm, trong lúc tình hình đất nước gặp muôn vàn khó khăn, đứng trước tình cảnh thù trong, giặc ngoài, phải chống lại đồng thời ba thứ giặc: “giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm”, Đảng ta đã quyết định thành lập Nhà xuất bản Sự thật, đánh dấu một bước phát triển quan trọng trong hoạt động xuất bản sách lý luận, chính trị của Đảng và Nhà nước ta. Nhà xuất bản có nhiệm vụ biên tập và xuất bản những tác phẩm quan trọng của C. Mác, Ph. Ăngghen, Chủ tịch Hồ Chí Minh và các văn kiện quan trọng của Đảng, Nhà nước… Ngay lập tức, những công trình xuất bản này đã trở thành những cuốn sách "gối đầu giường" của hàng vạn cán bộ, đảng viên, chiến sĩ và những người dân yêu nước, vừa luận giải sâu sắc, thuyết phục nền tảng tư tưởng, lý luận của Đảng ta, vừa tuyên truyền, phổ biến các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, phục vụ kịp thời công tác lãnh đạo, chỉ đạo sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, kháng chiến, kiến quốc, là nguồn động viên tinh thần, cổ vũ hành động cách mạng của quần chúng nhân dân.

Trong các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật luôn bám sát nhiệm vụ chính trị ở từng giai đoạn, tuyên truyền sâu rộng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần làm cho cán bộ, đảng viên và nhân dân hiểu rõ, tin tưởng tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng. Những tác phẩm lý luận chính trị của Nhà xuất bản trong thời kỳ này đã khơi dậy lòng yêu nước và sức mạnh to lớn của khối đại đoàn kết dân tộc, ý chí, quyết tâm của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta, vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, hăng hái thi đua học tập, lao động, sản xuất và chiến đấu anh dũng, quật cường, lập nên những chiến công hiển hách của dân tộc, đỉnh cao là Chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 và Đại thắng mùa Xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Bước sang thời kỳ đổi mới, là cơ quan xuất bản chính trị của Đảng và Nhà nước, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp và thường xuyên của Ban Bí thư, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã phát huy vai trò trụ cột trong việc tổ chức biên tập, xuất bản các sách chính trị, lý luận, pháp luật, góp phần hết sức quan trọng khẳng định nhất quán, vững chắc tính khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh - nền tảng tư tưởng của Đảng; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, kiên định đường lối đổi mới; kiên quyết bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; tuyên truyền, phổ biến sâu rộng chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến mọi tầng lớp nhân dân. Các ấn phẩm sách lý luận, chính trị được xuất bản với hình thức ngày càng phong phú, nội dung ngày càng sâu sắc, tiếp tục làm rõ hơn những vấn đề lý luận và thực tiễn trong thời kỳ đổi mới như: về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta, về xây dựng Đảng cầm quyền, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng; xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc..., đồng thời cập nhật những vấn đề lý luận và thực tiễn mới của thế giới, tiếp thu tinh hoa tri thức văn hóa của nhân loại.

75 năm qua, trong bất kỳ hoàn cảnh nào, dù mang nhiều tên gọi khác nhau phù hợp với yêu cầu của từng giai đoạn cách mạng, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật luôn khẳng định được vai trò tiên phong trong công tác xuất bản sách chính trị, lý luận, pháp luật, là một trong những lực lượng xung kích trong công tác tư tưởng, lý luận của Đảng; thực hiện tốt vai trò, chức năng, nhiệm vụ truyền bá tri thức, góp phần xây dựng thế giới quan, nhân sinh quan cách mạng, không ngừng nâng cao trình độ, bản lĩnh chính trị, đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân, xây dựng con người mới, văn hóa mới, nếp sống mới, tích cực giáo dục và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Cùng với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, trong những năm qua, hệ thống các nhà xuất bản lý luận chính trị đã có những bước phát triển nhanh chóng, hình thành một mạng lưới rộng khắp trong cả nước. Công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn không ngừng được đẩy mạnh, mang đến các bản thảo đầu vào tốt, phục vụ cho việc xuất bản những ấn phẩm có chất lượng. Việc công bố, đăng tải các ấn phẩm khoa học chính trị, lý luận chính trị có sự tham gia ngày càng tích cực của các cơ quan nghiên cứu khoa học, các nhà khoa học trong và ngoài nước. Nhiều ấn phẩm lý luận, chính trị, pháp luật có số lượng bạn đọc khá đông đảo, được công bố bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau, thu hút sự quan tâm rộng rãi hơn của độc giả trong nước và nước ngoài.   

Đánh giá những bước phát triển đó, Chỉ thị số 44-CT/TW, ngày 16/4/2020 về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xuất bản, phát hành và nghiên cứu, học tập sách lý luận, chính trị của Ban Bí thư Trung ương Đảng đã khẳng định: Công tác xuất bản, phát hành sách lý luận, chính trị đã đạt được nhiều kết quả quan trọng; đáp ứng tốt hơn nhu cầu về sách lý luận, chính trị của cán bộ, đảng viên, nhân dân; góp phần tích cực tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí; bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác những quan điểm sai trái, xuyên tạc của các thế lực thù địch; nâng cao nhận thức chính trị, củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước.

Đất nước ta đang bước vào giai đoạn phát triển mới trong bối cảnh thế giới và khu vực biến động rất nhanh, phức tạp, khó dự đoán. Trong lĩnh vực tư tưởng, lý luận xuất hiện nhiều vấn đề thực tiễn, nhiều quan điểm, tư tưởng lý luận mới, phức tạp cần được nhận thức, tổng kết, luận giải và đánh giá để có định hướng xử lý đúng đắn, kịp thời. Trong khi đó, các thế lực phản động, thù địch, các phần tử cơ hội chính trị với nhiều thủ đoạn tinh vi thường xuyên chống phá, xuyên tạc nền tảng tư tưởng, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước ta.

Bên cạnh những kết quả quan trọng đã đạt được, chất lượng, hiệu quả công tác xuất bản, phát hành sách lý luận, chính trị còn có những hạn chế nhất định. Nội dung nhiều cuốn sách lý luận, chính trị còn mang tính kinh viện, giáo điều, cứng nhắc, ít mang hơi thở của thực tiễn cuộc sống nên thiếu sức thuyết phục, hấp dẫn, lôi cuốn người đọc. Công tác thẩm định, rà soát, biên tập chưa kỹ lưỡng, thiếu kinh nghiệm dẫn đến một số cuốn sách có nội dung diễn đạt chưa đúng, thậm chí hiểu sai về các sự kiện, nhân vật lịch sử, về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Công tác phát hành sách lý luận, chính trị còn nhiều bất cập. Mạng lưới phát hành phát triển chậm, có nơi giảm đáng kể về số lượng phát hành; chưa có sự phối hợp chặt chẽ với hệ thống thư viện, tủ sách ở cơ sở để giải quyết tốt đầu ra cho các nhà xuất bản. Sách lý luận, chính trị phục vụ nhiệm vụ tuyên truyền ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số và người Việt Nam ở nước ngoài còn ít, chưa phù hợp với các đối tượng bạn đọc. Công tác xuất bản các ấn phẩm sách điện tử phục vụ việc tuyên truyền, phổ biến thông tin nhanh chóng, rộng rãi, đáp ứng yêu cầu của bạn đọc còn chậm. Cơ chế, chính sách đối với công tác xuất bản theo hướng tự chủ, tự chịu trách nhiệm chưa đồng bộ. Một số chế độ, chính sách về đầu tư, thuế, nhuận bút, bản quyền tác giả, phí phát hành chưa phù hợp với tính đặc thù của sách lý luận, chính trị. Công tác kiểm tra, thanh tra, xử lý các vi phạm chưa kịp thời, nhất là tình trạng in lậu sách vẫn diễn ra rất phức tạp. Nhận thức của một số cấp ủy đảng, chính quyền về vị trí, vai trò của sách chính trị, lý luận, pháp luật chưa thật sự đầy đủ. Ý thức, văn hóa đọc sách lý luận, chính trị trong cán bộ, đảng viên và nhân dân có chiều hướng giảm sút. 

Tình hình đó đòi hỏi sách lý luận, chính trị phải đổi mới mạnh mẽ về nội dung, thuyết phục về lập luận, tiếp tục là vũ khí sắc bén, tiên phong trong cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác có hiệu quả các quan điểm sai trái, các luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động, các phần tử cơ hội chính trị. Công tác xuất bản, phát hành sách lý luận, chính trị phải được đổi mới toàn diện, đồng bộ để thật sự nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động. Các nhà xuất bản lý luận chính trị nói chung và Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật nói riêng cần phát huy tinh thần năng động, sáng tạo, nỗ lực vượt qua khó khăn để hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị được giao trong giai đoạn phát triển mới của đất nước. Cụ thể:

Một là, tiếp tục làm rõ và sâu sắc hơn những đóng góp quan trọng của sách lý luận, chính trị và công tác xuất bản sách lý luận, chính trị trong công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, giải phóng đất nước trước đây cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay. Trên cơ sở đó, tiếp tục nâng cao nhận thức về vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của việc nghiên cứu, học tập sách lý luận, chính trị góp phần tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển của đất nước. Đặc biệt, cần quán triệt sâu sắc Chỉ thị số 44-CT/TW, ngày 16/4/2020 của Ban Bí thư về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xuất bản, phát hành và nghiên cứu, học tập sách lý luận, chính trị, xác định nghiên cứu, học tập sách lý luận, chính trị là nhiệm vụ thường xuyên của cán bộ, đảng viên, là một trong những hoạt động chính trong sinh hoạt định kỳ của các tổ chức cơ sở đảng; phát triển phong trào đọc sách lý luận, chính trị sâu rộng nhằm giáo dục nhận thức, nâng cao trình độ lý luận, củng cố lập trường, rèn luyện bản lĩnh của cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân, nhất là thế hệ trẻ; tích cực đấu tranh phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa“ trong nội bộ.

Hai là, tiếp tục nâng cao chất lượng của các ấn phẩm lý luận, chính trị theo hướng vừa bảo đảm tính khoa học và thực tiễn, vừa mang tính chiến đấu, tính thuyết phục và tính hấp dẫn đối với người đọc. Để làm được điều này, phải bắt đầu bằng việc đổi mới, nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học lý luận chính trị, chú trọng tổng kết thực tiễn mới, kết hợp nhuần nhuyễn giữa tổng kết thực tiễn với nghiên cứu, bổ sung, phát triển lý luận, nhất là những vấn đề thực tiễn và lý luận trong giai đoạn đổi mới hiện nay của đất nước. Công tác biên tập, lựa chọn tác phẩm xuất bản vừa phải chú ý đến tính mới của chủ đề, vấn đề nghiên cứu, bám sát thực tiễn và nhu cầu của người đọc, vừa có sự lựa chọn kỹ lưỡng để sàng lọc, loại bỏ những vấn đề, chủ đề không phù hợp, dễ làm cho người đọc mơ hồ, lẫn lộn, gây hiểu sai trong nhận thức xã hội; đồng thời, cần quán triệt sâu sắc chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước để kịp thời định hướng dư luận, tạo sự đoàn kết, thống nhất, sự đồng thuận xã hội và củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước. Tạo sự kết nối thông suốt, đồng bộ giữa các tổ chức nghiên cứu khoa học với các nhà xuất bản lý luận chính trị nhằm tạo điều kiện cho các công trình khoa học có chất lượng cao được công bố, đến được với độc giả.

Ba là, đổi mới toàn diện, đồng bộ, nâng cao hiệu quả công tác xuất bản, phát hành sách lý luận, chính trị. Thực hiện đồng bộ các giải pháp như: đầu tư và bổ sung vốn cho các nhà xuất bản, sách đặt hàng hằng năm, sách cho đồng bào dân tộc thiểu số, sách phục vụ công tác thông tin đối ngoại, sách thường thức chính trị; phát triển xuất bản điện tử; hỗ trợ mua bản thảo chất lượng cao; hỗ trợ hoạt động triển lãm, quảng bá sách trong và ngoài nước; triển khai sâu rộng Ngày Sách Việt Nam trên phạm vi toàn quốc; phát triển hệ thống thư viện công cộng, điểm bưu điện văn hóa xã, câu lạc bộ sách, tủ sách... Chú trọng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ làm công tác biên tập, xuất bản, phát hành sách. Sắp xếp, kiện toàn hệ thống các nhà xuất bản lý luận chính trị theo hướng tinh gọn, hiện đại, hoạt động hiệu quả, năng động thích ứng với cơ chế thị trường và tiến trình hội nhập quốc tế. Xây dựng Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật trở thành trung tâm xuất bản, phát hành sách lý luận, chính trị; giữ vai trò nòng cốt, phối hợp với các cơ quan liên quan về xuất bản sách lý luận, chính trị theo Chỉ thị số 44-CT/TW của Ban Bí thư. Các nhà xuất bản lý luận chính trị phải đặt nhiệm vụ chính trị, tư tưởng lên hàng đầu, giữ vững vai trò là lực lượng tiên phong trong công tác tư tưởng, lý luận của Đảng, phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đồng thời, chú trọng thực hiện tốt nhiệm vụ tổ chức sản xuất, từng bước nâng cao hiệu quả kinh tế của công tác xuất bản, in và phát hành; tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm toàn diện về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, nhân sự và tài chính; tăng cường các nguồn lực và có cơ chế khích lệ, động viên cán bộ, viên chức, người lao động không ngừng nỗ lực, phấn đấu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.

1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t. 2, tr. 279.

2. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 5, tr. 272-273.

* Bài phát biểu Đề dẫn Hội thảo khoa học quốc gia “Sách lý luận, chính trị với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, Ban Tuyên giáo Trung ương, Hội đồng Lý luận Trung ương, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức ngày 03/12/2020. Tên bài do Tạp chí Nhịp cầu Tri thức đặt.

Theo Tạp chí Nhịp cầu Tri thức