Nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình - Vinh danh những cống hiến không ngừng nghỉ

Trong dòng chảy sôi động của lịch sử hiện đại Việt Nam, nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình là một trong những nhân vật đặc biệt để lại dấu ấn sâu đậm không chỉ trong lòng nhân dân mà còn với bạn bè quốc tế. Ở tuổi ngoài 90, bà vẫn là biểu tượng của bản lĩnh, trí tuệ và tấm lòng son sắt với Tổ quốc. Việc Bộ Nội vụ lấy ý kiến nhân dân về việc xét đề nghị tặng danh hiệu “Anh hùng Lao động” đối với bà Nguyễn Thị Bình đã khơi dậy sự quan tâm của công chúng, gợi nhớ về một cuộc đời cống hiến không ngừng nghỉ của người phụ nữ kiên cường, bản lĩnh và đầy trí tuệ, biểu tượng cho khát vọng hòa bình của dân tộc Việt Nam.

Ngày 07/8/2025, Văn phòng Chủ tịch nước có Tờ trình số 1053/TTr-VPCTN đề nghị Thủ tướng Chính phủ xét, trình Chủ tịch nước tặng danh hiệu “Anh hùng Lao động” cho bà Nguyễn Thị Bình, nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, nguyên Phó Chủ tịch nước, nguyên Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam để vinh danh những đóng góp to lớn của bà Nguyễn Thị Bình trong lĩnh vực đối ngoại, đặc biệt với cương vị Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Chính phủ Cách mạng lâm thời giai đoạn 1969 - 1976.

Trên cơ sở đó, căn cứ Luật Thi đua, khen thưởng và Nghị định số 152/2025/NĐ-CP ngày 14/6/2025 của Chính phủ, Ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương, Bộ Nội vụ tiến hành lấy ý kiến nhân dân theo quy định đối với trường hợp trình xét, tặng danh hiệu “Anh hùng Lao động” cho bà Nguyễn Thị Bình.

Cuộc đời, sự nghiệp và cống hiến qua những trang sách

Vừa qua, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản và phát hành hai cuốn sách quý của bà Nguyễn Thị Bình: Gia đình, bạn bè và đất nước và Tấm lòng với Đất nước. Hai ấn phẩm đã tạo nên một dấu ấn, hiệu ứng tích cực, thu hút được sự quan tâm đặc biệt của đông đảo bạn đọc trên khắp cả nước và đạt được số lượng phát hành hết sức ấn tượng.

Tấm lòng với Đất nước là tuyển tập các bài phát biểu, bài viết và trả lời phỏng vấn tiêu biểu của bà Nguyễn Thị Bình, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật ấn hành lần thứ hai năm 2025, Sbooks độc quyền phát hành. Với hơn 600 trang sách và ba phần chính, cuốn sách đưa người đọc đi qua những chặng đường lịch sử từ đấu tranh giành độc lập đến xây dựng quốc gia, qua những lĩnh vực từ ngoại giao đến giáo dục. Giọng văn chân thành, sâu sắc, giàu sức nặng lịch sử giúp người đọc không chỉ hiểu về một nhà lãnh đạo tầm vóc, mà còn cảm nhận được tâm thế của một con người luôn đau đáu với vận mệnh dân tộc.

Hai cuốn sách "Gia đình, bạn bè và đất nước" và "Tấm lòng với đất nước" của nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản.

Điểm nhấn nổi bật là hồi ức về cuộc đàm phán Paris, bước ngoặt lớn của nền ngoại giao cách mạng Việt Nam. Với vai trò Trưởng đoàn đàm phán của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam (1968) và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (1969 - 1973), bà là người phụ nữ duy nhất ngồi vào bàn thương lượng. Cuộc đàm phán kéo dài gần 5 năm, với hơn 200 phiên họp công khai, 45 cuộc họp riêng cấp cao, 500 cuộc họp báo và 1.000 cuộc phỏng vấn, có thế thấy đây là những con số phản ánh sự khốc liệt của mặt trận ngoại giao, đồng thời minh chứng cho bản lĩnh và trí tuệ của bà.

Không chỉ là nhà ngoại giao xuất sắc, bà Nguyễn Thị Bình còn để lại dấu ấn sâu đậm ở lĩnh vực giáo dục. Trong giai đoạn 1976 - 1987, khi đất nước còn nhiều khó khăn, bà đảm nhiệm vị trí Bộ trưởng Bộ Giáo dục. Đây là thời kỳ lần đầu tiên ngành giáo dục có Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, các danh hiệu “Nhà giáo nhân dân”, “Nhà giáo ưu tú” được ghi nhận chính thức. Những cải tiến về nội dung, phương pháp giảng dạy và tầm nhìn coi con người là trung tâm đã góp phần đặt nền móng cho phát triển bền vững.

Điều đáng quý ở cuốn sách không chỉ là kể lại kết quả đạt được, mà còn là những trăn trở, suy tư của bà trước vận mệnh đất nước. Năm 1992, khi được đề cử làm Phó Chủ tịch nước ở tuổi 65, bà từng muốn từ chối để nghỉ hưu, nhưng rồi tự nhủ: “Mình có làm gì cũng là vì đất nước, không phải vì mục đích nào khác”.

Những trang viết mang đậm tính nhân văn và trách nhiệm xã hội, như hình ảnh con thuyền Tổ quốc “qua bao thác ghềnh, đã ra biển lớn” - một ẩn dụ đầy tin tưởng về tương lai dân tộc. Phong cách gần dân, giản dị nhưng kiên định nguyên tắc thể hiện xuyên suốt qua các quan điểm về cải cách tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền, thúc đẩy vai trò phụ nữ trong quản trị quốc gia.

Đặc biệt, trước khi tái bản cuốn sách Tấm lòng với Đất nước, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã giới thiệu đến bạn đọc cuốn hồi ký Gia đình, bạn bè và đất nước của bà. Cuốn sách được bà Nguyễn Thị Bình bắt tay viết từ năm 2007, hoàn thành vào cuối năm 2009 và được bổ sung, chỉnh sửa qua các năm 2013, 2014, 2023. Từng trang hồi ký được thể hiện bằng ngôn từ giản dị, không triết lý cao siêu mà gần gũi, sâu lắng, nhưng toát lên một tinh thần yêu nước mạnh mẽ, ý thức trách nhiệm, tấm lòng vì nước vì dân, tạo nên sức nặng trong từng câu chữ.

Các chương mục của sách sắp xếp theo trình tự thời gian: Quê hương, Tuổi thơ, Tôi là người hạnh phúc, Trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp, Một mặt trận đặc biệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Cuộc đàm phán dài nhất lịch sử, Toàn thắng, Những kỷ niệm và cảm nghĩ còn lắng sâu, Thống nhất đất nước, Mặt trận đoàn kết chống Mỹ và chính quyền Sài Gòn, Vào ngành giáo dục, Trở lại đối ngoại nhân dân, Phó chủ tịch nước, Về hưu nhưng bận rộn, Niên biểu Nguyễn Thị Bình.

Ngay khi vừa phát hành, cuốn sách đã tạo nên một “cơn sốt” trong cộng đồng bạn đọc và có lượng phát hành lên tới 48.000 bản - một con số rất đáng ghi nhận đối với thể loại sách chính trị. Thành công ấy cho thấy sức lan tỏa mạnh mẽ của những giá trị sâu sắc từ một tư tưởng sống, một triết lý nhân văn sâu sắc, bền vững từ một người phụ nữ đã trở thành biểu tượng rực rỡ của ngoại giao cách mạng Việt Nam.

Xứng đáng với danh hiệu cao quý

Những cống hiến không ngừng nghỉ của bà Nguyễn Thị Bình đối với sự nghiệp cách mạng, đất nước và dân tộc - phần nào đã được ghi lại, lưu giữ trong những ấn phẩm như Gia đình, bạn bè và đất nước hay Tấm lòng với Đất nước, cũng chính là minh chứng sinh động cho lý do Bộ Nội vụ lấy ý kiến nhân dân về việc xét tặng danh hiệu “Anh hùng Lao động” đối với bà.

Bà Nguyễn Thị Bình (tên thường gọi: Nguyễn Thị Châu Sa) sinh ngày 26/5/1927, quê quán theo đơn vị hành chính cũ ở xã Điện Thắng, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam; nơi thường trú số 68B, Trần Hưng Đạo, Hà Nội. Bà là cử nhân Văn khoa, tốt nghiệp Đại học Hà Nội, từng học tại Campuchia, sau đó du học tại Pháp.

Trong giai đoạn 1969 - 1976, bà Nguyễn Thị Bình đã có những cống hiến đặc biệt xuất sắc, tiêu biểu; là Trưởng đoàn đàm phán của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam tại Hội nghị Paris về chấm dứt chiến tranh và lập lại hòa bình ở Việt Nam; Bộ trưởng Ngoại giao, phụ trách toàn diện công tác đối ngoại, đối thoại quốc tế, vận động dư luận, đấu tranh ngoại giao. Bà cũng lãnh đạo trực tiếp các hoạt động tuyên truyền, đối ngoại nhân dân và xây dựng mạng lưới quan hệ quốc tế với hơn 40 quốc gia và tổ chức quốc tế tiến bộ.

Cuộc đàm phán 4 bên tại Paris là một cuộc đấu tranh quyết liệt trên mặt trận ngoại giao, đòi hỏi rất nhiều về bản lĩnh, vừa kiên quyết về nguyên tắc, vừa mềm dẻo về sách lược, về trí tuệ và sáng tạo. Không phải ngẫu nhiên mà bà Nguyễn Thị Bình được Chủ tịch Hồ Chí Minh cử làm Bộ trưởng Ngoại giao Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và Trưởng đoàn đàm phán Chính phủ Cách mạng lâm thời tại Hội nghị Paris.

Cùng với ông Lê Đức Thọ, Cố vấn đặc biệt của đoàn đàm phán Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Hội nghị Paris; ông Xuân Thủy, một chính khách chính trị kiêm nhà thơ, nhà báo, có khả năng quy tụ được sự đồng tình của bạn bè và dư luận quốc tế, bà Nguyễn Thị Bình - đại diện cho phụ nữ miền Nam anh hùng, bất khuất, với trí thông minh, thái độ chân thành, mềm mỏng, cởi mở và thân thiện đã gây được sự chú ý, tranh thủ được thiện cảm của dư luận thế giới, đã tạo thành bộ ba thương lượng có đủ khả năng đưa cuộc đàm phán Paris đến thắng lợi.

Trong cuộc đàm phán gay go kéo dài, bà Nguyễn Thị Bình cùng với Bộ trưởng Xuân Thủy nắm vững đường lối và phương châm của Bộ Chính trị, Trung ương Đảng, vận dụng sách lược ngoại giao lớn "tuy hai mà một, tuy một mà hai", nắm vững thực tế tiền tuyến miền Nam, luôn đứng vững trên thế tiến công áp đảo đối phương về đạo lý và pháp lý, vững vàng, sắc sảo, góp phần thực hiện nhiệm vụ chủ yếu của ngoại giao và đàm phán là phối hợp và hỗ trợ chiến trường, kiềm chế địch, bảo đảm chiến trường càng đánh càng mạnh, càng được thế giới đồng tình.

Trên cương vị Bộ trưởng Ngoại giao và Trưởng đoàn đàm phán Chính phủ Cách mạng lâm thời, đại diện cho nhân dân miền Nam chiến đấu, bà Nguyễn Thị Bình rất tích cực vận động chính giới, giới trí thức, báo chí Pháp và phương Tây ủng hộ cuộc kháng chiến của nhân dân miền Nam.

Bà đã đi thăm nhiều nước ở khắp các châu lục, dự nhiều cuộc mít tinh tập hợp lực lượng, biểu tình, diễu hành ở Việt Nam; qua đó, đưa cuộc chiến đấu anh hùng của nhân dân miền Nam Việt Nam đến với thế giới, kéo thế giới đến với Việt Nam, góp phần tăng cường và mở rộng mặt trận nhân dân thế giới ủng hộ cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do của nhân dân miền Nam...

Với những cống hiến bền bỉ, bà từng được tặng thưởng nhiều huân, huy chương cao quý như: Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Chiến công hạng Nhất, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhất, Huân chương Đại đoàn kết, Huân chương Tự do hạng Nhất của Lào.

Việc đề nghị tặng danh hiệu “Anh hùng Lao động” cho bà Nguyễn Thị Bình, hay việc xuất bản những ấn phẩm ghi lại cuộc đời, sự nghiệp, những thành tựu và dấu ấn trong cuộc đời hoạt động cách mạng của bà không chỉ là sự kiện tôn vinh một cá nhân, mà còn là dịp để tri ân một thế hệ lãnh đạo đã sống và cống hiến trọn đời vì Tổ quốc. Những ký ức được lưu giữ trong từng trang sách, những đóng góp được ghi nhận, đã khắc họa sâu sắc hơn hình ảnh, phẩm chất, nhân cách một con người suốt đời giữ trọn lời thề “vì nước quên thân” - đó chính là tài sản tinh thần quý giá cho các thế hệ người Việt Nam hôm nay và mai sau.