Cuối năm 1944 đầu năm 1945, do chính sách vơ vét thóc gạo của phát xít Nhật và thực dân Pháp cùng với thiên tai, mất mùa ở nhiều tỉnh đồng bằng Bắc Bộ, nạn đói đã diễn ra ở khắp các tỉnh miền Bắc và Bắc Trung Bộ, từ Quảng Trị trở ra. Trọng điểm là các tỉnh đồng bằng, nơi dân số tập trung đông như Thái Bình, Nam Định, Hải Phòng, Thanh Hóa. Cái đói không buông tha ai, đặc biệt là những người dân nghèo, người lao động, nhất là nông dân không có ruộng đất chuyên đi làm thuê và nông dân ít ruộng đất. Kết quả là chỉ trong vòng 6 tháng hơn 2 triệu đồng bào ta chết đói.
Nạn đói năm 1945 không chỉ cướp đi sinh mạng của hơn 2 triệu con người mà còn để lại những hậu quả nặng nề về kinh tế, văn hóa, xã hội và tinh thần cho dân tộc Việt Nam. Những hình ảnh trẻ em nhay vú mẹ đã chết, những nấm mồ chôn tập thể, những bóng người đói vật vờ trên khắp các ngõ phố, việc cướp giật đồ ăn… trở thành nỗi ám ảnh khủng khiếp. Cái đói khủng khiếp ở chỗ nó không chỉ gây ra cái chết, sự ly tán, chia lìa của những số phận mà còn đánh vào nhân phẩm con người. Mặc dù lịch sử đã lùi xa nhưng trong ký ức người Việt Nam, “nạn đói năm Ất Dậu” vẫn là nỗi đau, ác mộng, sự nhức nhối khó quên.
Nhằm cung cấp cho bạn đọc những thông tin có hệ thống, khách quan, toàn diện về thảm họa lịch sử năm 1945 thông qua các tư liệu quý và ký ức của những nhân chứng lịch sử, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản cuốn sách Sự thật về nạn đói năm 1945 (Qua tư liệu và ký ức lịch sử) của nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Ân.
Nội dung cuốn sách gồm bốn phần:
Phần thứ nhất: Tài liệu đương thời.
Phần thứ hai: Tài liệu viết sau nạn đói.
Phần thứ ba: Tài liệu điều tra tại địa phương.
Phần thứ tư: Các hoạt động điều tra, nghiên cứu, hợp tác quốc tế và truyền thông về nạn đói năm 1945.
